راگەهاندنا زانکۆیا دهۆک؛ ٣ـی کانوینا دووێ ٢٠٢٣
ل زانكۆیا دهۆك، كۆلیژا زانستێن مرۆڤایەتی، پشكا جۆگرافی، قوتابیێ خواندنا بلند، جەهوەر مصلح مستەفا، ناما خۆ یا ماستەرێ ل دۆر (مەترسیێن جیۆمۆرفۆلۆجی ل سەر رێكێن قەزا باتیفا و چاوانیا راوەستاندنا وان) ب سەرپەرشتیا د. ئەحمەد عەلی حەسەن گەنگەشە كر.
ئەڤ ڤەكۆلینە باس ل مەترسیێن سەر رێكێن هاتنوچوونێ ل قەزا باتیفا یا سەر ب ئیدارا سەربەخۆیا زاخۆ ڤە دكەت، د ڤەكۆلینێ دا گرنگترین فاكتەرێن كارتێكەرێن دبنە ئەگەرێ زێدەبوونا مەترسیان لسەر رێكین دەڤەرێ، كو ئەوژی فاكتەرێ سرۆشتی ئەگەرێ سەرەكیە بۆ دروستبوونا مەترسیان، ژ وان لێژاتیا ئەردی و چەنداتیا باران بارینێ و جۆرێ ئاخێ و پێكهاتا جیۆلۆجی یا دەڤەرێ و شكەستنێن ئەردی. هەروەسا فاكتەرێ مرۆڤی دگەل یێ سروشتی رۆلەكێ گرنگ هەیە ل سەر دروستبوونا مەترسیان لسەر رێكێن قەزا باتیفا، گرنگترین ژی نەبوونا ئاڤرێژێن پێدڤی ل بەهرا پترا رێكێن دەڤەرێ، و ئاراستێ هندەك رێكان بەروڤاژی بلندی و نزمیا دەڤەرێ یە، و نەبوونا دیوارێن كۆنكریتی ل جهێن لێژاتیا زۆر.
ژ ئەنجامێن ڤەكۆلەر گەهەشتیێ دیاربوویە كو دەڤەرا باتیفا دكەڤیتە دەڤەرەكا ئاسێ ژ لایێ بلند و نزمیێ ڤە، ئەڤێ چەندێ ژی كارتێكرن ل سەر زێدەبوونا مەترسیێن رێكان کریە. هەروەسا چەنداتیا باران بارینێ فاكتەرەكێ سەرەكی بوویە، دگەل هندێ ئەردی ڤێ دەڤەرێ (76%) لێژاتیا وێ زێدەترە، ئەڤێ چەندێ كارتێكرن ل سەر زێدەبوونا مەترسیان لسەر رێكێن دەڤەرێ کریە، هەروەسا فاكتەرێ مرۆڤی یێ هاریكارە لسەر زێدەبوونا مەترسێن پەیدادبن لسەر رێكان ژ بەر بكارنەئینانا رێكێن ئەندازیاری یێن گونجای دگەل روویێ ئەردێ دەڤەرێ.
ل سەر بنەمایێ وان ئەنجامێن ڤەكۆلەر گەهشتیێ، ئەڤ راسپاردە هاتنە ئاراستەکرن: ئاڤڕێژێن مەزن ل جهێن پێدڤی بهێنە دروستكرن، دگەل دروستكرنا دیوارێن كۆنكریتی ل وان جهێن ئەرد ل سەر رێكێن هاتنوچوونێ دكەڤن، دیسا مفا ژ لایەنێن جیۆمۆرفۆلۆجی و جیۆلۆجی بهێتە وەرگرتن ل دەمێ دیاركرنا ئاراستێن رێكا، و ل وان جهێن سالانە تووشی داكەڤتن و هڕیانێ دبن رێكێن، كونكریتی بهێنە دروستكرن، و ئاراستێ هندەك رێكا، ب تایبەتی ئەوێن ل سەر نهال و ئاڤەرێژا بنارێن چیایا، بهێنە گوهۆرین.